Ervaringsdeskundigheid als spiegel voor de hedendaagse jeugdzorg

Lotte is een gepassioneerde twintiger met een volle agenda. Onlangs heeft ze haar tweede masterdiploma in Nederlandse taal en literatuur behaald. Tijdens haar studie deed ze onderzoek naar disability studies, iets wat vanwege haar autisme dicht bij haar hart ligt. Nu werkt ze als junior onderzoeker bij een lectoraat van Windesheim in Almere. In haar studietijd begon het bij Lotte te kriebelen om iets met haar ervaringen in de jeugdzorg en het hebben van autisme te doen. In haar zoektocht naar medemensen en ervaringsdeskundigen kwam ze bij ExpEx terecht, een stichting bestaande uit getrainde jongeren die zelf ervaring hebben in de jeugdhulp en zich willen inzetten voor de verbetering hiervan. Hier vond ze al snel haar plek en ontdekte dat ze haar rugzak vol ervaringen op veel meer plekken kon uitpakken. Zo is ze betrokken bij Stichting Autisme Digitaal, neemt ze deel aan rondetafelgesprekken en deelt ze haar verhaal in blogs. Haar ervaringsdeskundigheid loopt nu als een rode draad door haar werk, wat voor Lotte de cirkel rond maakt. Ze streeft ernaar om met haar ervaringskennis anderen te inspireren en veranderingen teweeg te brengen in de huidige jeugdzorg.

Belevenissen verbeteren

“Ervaringsdeskundigheid is voor mij het gebruiken van je eigen ervaringen voor het verbeteren van de belevenissen van anderen”, zegt Lotte. Met haar ervaringen wil ze mensen adviseren en bijstaan. Voor Lotte is het niet vanzelfsprekend dat het nu zo goed gaat. Met een achtergrond in de jeugdzorg en GGZ ging het niet altijd van het leien dakje. Wat Lottes verhaal uniek maakt, is dat ze op jonge leeftijd werd gediagnosticeerd met autisme. Op achtjarige leeftijd kreeg ze deze diagnose, wat vooral bij meisjes opmerkelijk is. Dit komt doordat vrouwen van nature sociale wezens zijn en goed hun gevoelens en emoties kunnen verbloemen. Lotte geeft aan dat vrouwen om die reden meestal op oudere leeftijd worden gediagnosticeerd.

Nadat ze de diagnose kreeg, werden haar dagen gevuld met dagbehandelingen. Uiteindelijk werd ze op haar elfde uit huis geplaats. In de opvolgende tien jaar werd de jeugdzorg haar thuis. Door wisselende groepen kon ze moeilijk blijvende vriendschappen sluiten, waardoor ze bekropen werd met een gevoel van eenzaamheid. Sinds haar twintigste heeft ze haar eigen plek gevonden en is ze officieel uit de jeugdzorg. De bewogen jaren hebben diepe wonden achtergelaten, die langzaam gedicht worden met traumabehandeling. Of de wonden ooit genezen is nog maar de vraag. De therapie geeft Lotte vooral handvatten om met haar trauma’s om te gaan. Ze vindt haar uitweg in hard werken, zet zich in voor anderen en laat haar stem – die juist in de jeugdzorg werd onderdrukt – extra hard horen. Dat ze nu ervaringsdeskundigen is en mensen zoals zichzelf kan ondersteunen, maakt haar des te blijer. “Al die jaren in de jeugdzorg zijn niet voor niets geweest, nu kan ik andere mensen helpen.”

De onmisbare kracht van ervaringsdeskundigheid

Als ze terugblikt op haar ervaringen in de jeugdzorg, realiseert ze zich dat ervaringsdeskundigen wellicht niet alle oplossingen voor haar hadden, maar dat ze wel haar pijn konden verzachten door te luisteren en hun eigen ervaringen te delen. Na haar training tot ExpEx beseft ze zich daarom des te meer de onmisbare kracht van ervaringsdeskundigen. Lotte benadrukt dat ervaringsdeskundigen een realistisch perspectief op maatschappelijke kwesties bieden, gebaseerd op een schat aan levenservaring in plaats van literatuur. En die levenservaring kenmerkt een ervaringsdeskundige en onderscheidt ze van de rest van de hulpverleners. Naast het geven van een realistisch perspectief en een luisterend oor, begrijpen ervaringsdeskundigen cliënten op een diepgaander niveau. Die herkenning door soortgelijke ervaringen is een grote meerwaarde van het beroep. In de praktijk ziet Lotte dat mensen uit de jeugdzorg bij een ervaringsdeskundige eindelijk het gevoel krijgen dat ze gezien, gehoord en begrepen worden.

Voldoening is helend

Werken als ervaringsdeskundige geeft een hoop voldoening voor Lotte. Ze werkt in een maatjesproject waarbij ze jongeren ondersteunt in hun hersteltraject. Ze houden elkaar een spiegel voor en dat werkt voor beiden helend. Hoewel Lotte ervan overtuigd is dat je als ervaringsdeskundige eerst aan je eigen trauma’s moet werken voordat je anderen helpt, merkt ze wel dat die weerspiegeling haar sterker maakt. Elke dag leert ze van haar maatjes en cliënten. En voor iemand die altijd als ‘lastig’ werd gezien en niet loskwam van het label ‘jeugdzorg’, betekent de oprechte interesse in haar verhaal en mening onvoorwaardelijk veel. Dat er geluisterd wordt naar haar stem en wat ze te vertellen heeft, zorgt voor veel empowerment.

Werken voor vandaag en dromen over morgen

Lotte wil meer aandacht vragen voor de mentale gezondheid van jongeren in jeugdzorg en daarna. Daarnaast heeft ze de stille droom om ooit een boek uit te geven waarin de verhalen van jongeren zijn gebundeld. Voor nu heeft ze het doel om verder te studeren in disability studies en haar ervaringsdeskundigheid in te zetten op weg naar een PhD (Doctor of Philosophy). Met haar ervaringsdeskundigheid laat ze haar twee werelden: literatuurwetenschappen en disability studies samensmelten. Met nog genoeg om over te dromen zet ze zich elke dag in om het verschil te maken. Niet alleen voor anderen, maar ook voor haar jongere zelf die dit meer dan ooit verdient.